Αθλητισμός και πρόληψη τραυματισμών

Τα ωφελήματα της άσκησης και της συμμετοχής σε σπορ είναι ακόμη πιο σημαντικά για τα παιδιά και τους έφηβους. Όσο πιο νωρίς στη ζωή αρχίζουν οι υγιείς αυτές συνήθειες, τόσο καλύτερα τίθενται οι βάσεις για καλύτερη ψυχική και σωματική υγεία για όλη τη ζωή.

Δεν πρέπει όμως να ξεχνούμε τους κινδύνους, που δημιουργούνται λόγω σωματικής άσκησης και της συμμετοχής σε διάφορα αθλήματα. Οι τραυματισμοί κατά την άθληση είναι δυστυχώς κάτι το οποίο συμβαίνει.

Ευτυχώς, γνωρίζοντας τους κινδύνους μπορούμε να προλαμβάνουμε και να αποτρέπουμε τους περισσότερους τραυματισμούς λόγω σπορ. Λαμβάνοντας μερικά απλά μέτρα πρόληψης θα κερδίζουμε πολύ περισσότερα.

1. Προσοχή στα παιδιά και στους έφηβους λόγω της ανάπτυξης σε μήκος των οστών τους

Σε παιδιά και έφηβους που βρίσκονται στη φάση ανάπτυξης των οστών τους χρειάζεται προσοχή για τα τραύματα της περιοχής ανάπτυξης των οστών, στους συζευκτικούς χόνδρους που εντοπίζονται μεταξύ της επίφυσης και μετάφυσης των μακρών οστών των παιδιών. Ο συζευκτικός (ή επιφυσιακός) χόνδρος είναι υπεύθυνος για την κατά μήκος αύξηση των οστών.

2. Οι τραυματισμοί σε σπορ επαφής

Τα σπορ επαφής, όπως για παράδειγμα το ποδόσφαιρο, δημιουργούν περισσότερους κινδύνους τραυματισμού για τους αθλητές. Ιδιαίτερη προσοχή χρειάζεται για τους τραυματισμούς του αυχένα και της σπονδυλικής στήλης. Η μεγαλύτερη συχνότητα τραυματισμών καταγράφεται στα σπορ που υπάρχουν επαφές και συγκρούσεις.

3. Οι τραυματισμοί στην κεφαλή και στον εγκέφαλο

Οι τραυματισμοί της κεφαλής είναι οι σοβαρότεροι από τους τραυματισμούς λόγω σπορ. Παρά το γεγονός, ότι οι θάνατοι λόγω τραυματισμού κεφαλής είναι σπάνιοι εντούτοις κατατάσσονται πρώτοι ως αιτία θανάτου εξαιτίας τραυματισμού σε σπορ. Υπολογίζεται ότι 21% των βλαβών εγκεφάλου λόγω τραυμάτων στα παιδιά οφείλονται σε ατυχήματα κατά τη διάρκεια αθλημάτων ή ψυχαγωγικών δραστηριοτήτων. Σε αυτά περιλαμβάνονται η ποδηλασία και αθλήματα με σανίδα σε τροχούς, πατίνια, παγοπέδιλα ή τροχοπέδιλα. Επειδή ο τραυματισμός του εγκεφάλου μπορεί να αποβεί μοιραίος, το πρώτο πράγμα που απαιτείται είναι να σιγουρευτείτε ότι χρησιμοποιείτε το κατάλληλο προστατευτικό κράνος και άλλη προστατευτική εξάρτηση ανάλογα με το άθλημα που κάνετε. Επιπρόσθετα σιγουρευτείτε ότι όλα αυτά εφαρμόζουν καλά στο σώμα σας.

4. Τραυματισμοί στους μυς και στο σκελετό

Εκτός από το κεφάλι, οποιοδήποτε άλλο μέρος του σώματος σας μπορεί να τραυματιστεί, όταν κάνετε σπορ ή άλλη σωματική άσκηση. Πολλοί τραυματισμοί επηρεάζουν το μυσκελετικό σύστημα, δηλαδή τους μυς, τα κόκαλα, τους χόνδρους, τους τένοντες, τους συνδέσμους και τις αρθρώσεις. Οι θλάσεις, τα τραβήγματα, οι ρήξεις συνδέσμων, τα στραμπουλήγματα, τα διαστρέμματα είναι μεταξύ των συχνότερων τραυματισμών. Οι αρθρώσεις των γονάτων, των αστραγάλων και των καρπών επηρεάζονται με τη μεγαλύτερη συχνότητα σε τραυματισμούς κατά τον αθλητισμό. Ο κατάλληλος εξοπλισμός παίζει σημαντικό ρόλο και σε αυτούς τους τύπους τραυματισμών. Για κάθε είδος σπορ απαιτείται να χρησιμοποιείτε τα κατάλληλα παπούτσια και άλλη προστατευτική εξάρτηση η οποία πρέπει να ταιριάζει και να εφαρμόζει καλά στο σώμα σας. Η προφύλαξη σας με αυτό τον τρόπο θα απομακρύνει πολλούς κινδύνους. Ανάλογα με την ηλικία και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του κάθε ατόμου, κάποιοι τραυματισμοί είναι συχνότεροι. Στους νεαρούς αθλητές επειδή οι μυς, τα οστά, οι τένοντες και οι σύνδεσμοι βρίσκονται ακόμη σε φάση ανάπτυξης, είναι πιο ευάλωτοι σε τραυματισμούς. Οι συζευκτικοί χόνδροι είναι πιο αδύνατοι από ότι οι σύνδεσμοι και οι τένοντες που βρίσκονται κοντά τους.

5. Παιδιά, γονείς, προπονητής, εκμάθηση και συμμετοχή σε σπορ

Τα παιδιά, που μόλις αρχίζουν να μαθαίνουν ή να παίζουν ένα σπορ κινδυνεύουν περισσότερο από τραυματισμό. Μπορούν πιο εύκολα να πέσουν ή να συγκρουστούν διότι το σώμα τους δεν είναι ακόμη συνηθισμένο να κινείται με ένα συγκεκριμένο τρόπο. Εάν το παιδί σας συμμετέχει σε ένα άθλημα, να φροντίζετε να εντάσσεται σε ένα πρόγραμμα υπό την ευθύνη ενός εγκεκριμένου προπονητή. Τα παιδιά πρέπει να διδάσκονται και να ακολουθούν τους κανόνες και διαδικασίες ενός αθλήματος. Όταν ένα παιδί διδάσκεται από ένα ειδικό προπονητή για το άθλημα που ακολουθεί, τότε μαθαίνει καλύτερα τις κινήσεις και όλα όσα πρέπει να κάνει και έτσι αποφεύγονται τραυματισμοί. Ο ρόλος των γονιών και των προπονητών είναι να τα βοηθούν να ακολουθούν αυτές τις διαδικασίες. Παράλληλα και σε κάθε περίπτωση πρέπει να μεριμνούν να τους παρέχουν ένα ασφαλές περιβάλλον. Επιπρόσθετα να διασφαλίζουν ότι η αθλητική εξάρτηση που απαιτείται για το άθλημα του παιδιού τους, εφαρμόζει καλά στο σώμα του και ότι το παιδί τη χρησιμοποιεί όπως απαιτείται. Τα παιδιά είναι προτιμότερο να κατατάσσονται σε ομάδες για ένα άθλημα ανάλογα με το επίπεδο ικανοτήτων τους και τη σωματική τους διάσταση παρά ανάλογα με την ηλικία τους. Εάν αυτό δεν γίνεται τότε οι αθλητικές δραστηριότητες πρέπει να οργανώνονται με τη συμμετοχή παιδιών σε διάφορα επίπεδα ικανοτήτων. Εάν δύο παιδιά της ίδιας ηλικίας αλλά με διαφορετικά επίπεδα σωματικής ωρίμανσης βρεθούν αντιμέτωπα ή συγκρουστούν τότε το λιγότερο σωματικά ώριμο παιδί έχει περισσότερες πιθανότητες να τραυματιστεί.

6. Ανταγωνισμός σε σπορ, τραυματισμοί και παιδιά

Ένα συχνό λάθος που γίνεται από γονείς, είναι να σπρώχνουν τα παιδιά τους σε αθλήματα ή ανταγωνιστικά επίπεδα για τα οποία δεν είναι καλά προετοιμασμένα. Ο ανταγωνισμός στο σπορ είναι λιγότερο σημαντικός για τα παιδιά από ότι η ψυχαγωγία και οι κοινωνικές δραστηριότητες που τους προσφέρει ο αθλητισμός. Δεν πρέπει να ξεχνούμε ότι τα σπορ επιτρέπουν στα παιδιά να κάνουν τακτική σωματική άσκηση, να αποκτούν νέες ικανότητες, να διασκεδάζουν και να αποκτούν κοινωνικές διασυνδέσεις.

7. Ενήλικες και τραυματισμοί κατά την άθληση

Δεν είναι μόνο τα παιδιά που είναι δυνατόν να τραυματιστούν στον αθλητισμό. Σήμερα, περισσότεροι ενήλικες από ποτέ άλλοτε λαμβάνουν μέρος σε αθλήματα. Είναι πιο δραστήριοι, ευκίνητοι και ευπροσάρμοστοι από παλαιότερα. Ταυτόχρονα όμως είναι και πιο πιθανόν να υποστούν τραυματισμούς. Οι ενήλικες που δεν βρίσκονται σε καλή φυσική κατάσταση, διότι δεν έκαναν τακτικά τη σωματική τους άσκηση ή την προπόνηση για το άθλημα τους, κινδυνεύουν περισσότερο από τραυματισμούς. Τα άτομα που κατά το χειμώνα σταματούν να αθλούνται και μετά όταν ο καιρός γίνεται καλύτερος αρχίζουν να ασκούνται έντονα, είναι πολύ πιο πιθανόν να υποστούν κάποιο τραυματισμό. Είναι οι απότομες αλλαγές στις σωματικές δραστηριότητες που δημιουργούν τις προϋποθέσεις για τραυματισμούς. Εάν για κάποιο χρονικό διάστημα σταματήσατε να ασκείστε, αρχίστε σιγά σιγά. Μη δοκιμάσετε να κάνετε σε μια μέρα όσα θα έπρεπε να κάνετε σε μια εβδομάδα. Η συμμετοχή σε οποιοδήποτε σπορ χρειάζεται προετοιμασία. Ανεξάρτητα από την ηλικία σας και από το επίπεδο ικανοτήτων σας σε ένα άθλημα, είναι σημαντικό να δώσετε χρόνο και ενέργεια για προπόνηση έτσι ώστε οι μυς και οι αρθρώσεις σας να αποκτήσουν ικανοποιητική δύναμη, ευλυγισία και αντοχή. Αρχίζετε με αργό ρυθμό και προχωρείτε προσεκτικά και σταδιακά. Μάθετε να ακούτε το τι σας λέει σώμα σας. Μαθαίνοντας να ακούτε σωστά το σώμα σας, θα μπορείτε πιο εύκολα να αποφεύγετε τραυματισμούς. Εάν αισθανθείτε οποιονδήποτε πόνο όταν ασκείστε, σταματήστε. Οι γονείς και οι προπονητές δεν πρέπει ποτέ να πιέζουν τα παιδιά να συνεχίζουν το άθλημα ή το παιχνίδι τους εάν έχουν πόνο. Εάν ακόμη και με ήπιο πόνο κάποιος συνεχίζει να αθλείται, τότε μπορεί να επιδεινώνει τον τραυματισμό του και να χειροτερεύει την κατάσταση του.

8. Υπερβολική άσκηση και πόνος

Ο τραυματισμός μπορεί να επέλθει, όταν κάνετε υπερβολικές προσπάθειες άθλησης έστω και εάν δεν έχετε πόνο όταν τις κάνετε. Εάν μετά από έντονη άσκηση πονάτε για μια νύχτα και μετά όχι αυτό σημαίνει, ότι ο πόνος αφορούσε μόνο στις ομάδες μυών που ασκήθηκαν. Εάν όμως πονάτε για τρεις μέρες μετά, αυτό σημαίνει ότι κάνατε περισσότερο από ότι πρέπει.

9. Διαφορετικά αθλήματα και ασκήσεις για καλύτερη προπόνηση μυών και αρθρώσεων

Εάν κάνετε διαφορετικά σπορ σε διαφορετικές μέρες και ασκείτε έτσι διαφορετικές ομάδες μυών, αυτό βοηθά εναντίον των τραυματισμών. Τα διάφορα αθλήματα έχουν επιδράσεις άσκησης και καταπόνησης διαφορετικών ομάδων μυών και αρθρώσεων. Κάνοντας διαφορετικά αθλήματα σε διαφορετικές μέρες επιτρέπετε στις αντίστοιχες ομάδες μυών και αρθρώσεων να ανακάμψουν ενώ αθλούνται άλλες. Να επιδιώκετε να κάνετε ένα μείγμα άθλησης με ασκήσεις που βοηθούν το καρδιαγγειακό σύστημα (αερόβια άσκηση), προπόνηση δύναμης (αναερόβια άσκηση) και ασκήσεις για ευλυγισία.

10. Οι ασκήσεις προθέρμανσης

Οι ασκήσεις προθέρμανσης όπως τα τεντώματα και το ελαφρύ τρέξιμο πριν από μια αθλητική δραστηριότητα μειώνουν τον κίνδυνο για θλάσεις μυών, τραβήγματα ή άλλους τραυματισμούς. Και σιγουρευτείτε να σταματάτε σταδιακά και όχι απότομα. Για παράδειγμα μετά από ένα έντονο τρέξιμο, συνεχίστε να περπατάτε ή να τρέχετε με ελαφρύ ρυθμό για πέντε περίπου λεπτά έτσι ώστε ο καρδιακός σας ρυθμός να επιβραδύνεται σταδιακά. Μετά από την προπόνηση, όταν το σώμα σας είναι ακόμη πιο ζεστό και ευλύγιστο, είναι η καλύτερη στιγμή να κάνετε ασκήσεις τεντώματος και ευλυγισίας. Οι γυναίκες πρέπει να είναι προσεκτικότερες. Η συχνότητα τραυματισμών τους σε πολλά σπορ είναι μεγαλύτερη από ότι στους άνδρες.

Τι πρέπει να κάνετε εάν έχετε υποστεί κάποιο τραυματισμό κατά τη διάρκεια ενός αθλήματος;

Εάν νιώθετε έντονο πόνο, έχετε πρήξιμο ή μουδιάσματα ή εάν δεν μπορείτε να ανεχτείτε βάρος στο μέρος που τραυματιστήκατε, καλέστε αμέσως γιατρό ή απευθυνθείτε στο τμήμα επειγόντων περιστατικών του πλησιέστερου νοσοκομείου.

Σε περιπτώσεις που πρόκειται για ελαφρύ τραυματισμό, ακολουθείστε τα ακόλουθα:

1. Ξεκουράστε το μέρος που τραυματίστηκε και δώστε του χρόνο να ιαθεί. 

2. Τοποθετείστε πάγο εκεί που τραυματιστήκατε για 20 λεπτά κάθε φορά. Επαναλαμβάνετε το ίδιο 4 έως 8 φορές κάθε μέρα. 

3. Τοποθετείστε πιεστικό επίδεσμο στην περιοχή που τραυματίστηκε. 

4. Ανυψώστε εάν είναι δυνατόν την περιοχή που έπαθε βλάβη πιο ψηλά από το επίπεδο της καρδιάς.