Γιατί δεν πρέπει να σπας τα σπυράκια της ακμής

Το 85% περίπου των ανθρώπων παρουσιάζουν ακμή κάποια στιγμή στη ζωή τους. Εκτός του ότι η ακμή είναι ένα κοινό πρόβλημα του δέρματος, είναι

και ένα επιστημονικό μυστήριο που προκαλείται εν μέρει από ανεπαρκώς κατανοητές αποικίες βακτηριδίων που ζουν στους πόρους μας και τρέφονται από το λάδι του.

Επειδή η ακμή είναι τόσο κοινή, οι περισσότεροι άνθρωποι πιστεύουν ότι θα πρέπει να είναι απλή. Η αλήθεια είναι ότι η ακμή είναι απίστευτα πολύπλοκη και οι επιστήμονες δεν έχουν βαθιά γνώση αυτής της δερματικής πάθησης. Όμως, αυτά που οι επιστήμονες έχουν μάθει μέχρι τώρα μπορούν να μας πουν πολλά για τα τρισεκατομμύρια των βακτηριδίων που ζουν σε όλο το σώμα μας και επηρεάζουν βαθιά την υγεία μας με πολλούς και ποικίλους τρόπους. Μπορούν επίσης να παράσχουν μερικές πρακτικές συμβουλές – συμπεριλαμβανομένων και των λόγων γιατί δεν πρέπει να σπας τα σπυράκια. 

1. Η ακμή προκαλείται από φραγμένους πόρους

Αυτό είναι μια αλήθεια για την ακμή που οι γιατροί γνωρίζουν εδώ και αρκετό καιρό και που ίσως ήδη γνωρίζεις και εσύ. Εδώ είναι το πώς δημιουργείται: με την πάροδο του χρόνου τα κύτταρα του δέρματός σου πεθαίνουν και απορρίπτονται μέσα από τους πόρους του δέρματός σου. Όμως, σε μερικά άτομα, τα νεκρά κύτταρα του δέρματος δεν απορρίπτονται από τους πόρους όπως θα έπρεπε, αλλά συσσωρεύονται μέσα στους πόρους και απορροφούν λάδι.

Οι φραγμένοι πόροι οδηγούν στην ανάπτυξη των βακτηριδίων, την εμφάνιση φλεγμονών και το σχηματισμό όζων, δηλαδή των επώδυνων εξογκωμάτων στο δέρμα που αποκαλούμε σπυράκια. Όταν οι φραγμένοι πόροι έχουν ένα μεγάλο άνοιγμα στην επιφάνεια του δέρματος που γεμίζει με αποξηραμένο λάδι και σκούρα νεκρά κύτταρα, τότε έχουν την εμφάνιση μαύρων κορυφών. Όταν το λάδι, τα νεκρά κύτταρα, τα λευκά αιμοσφαίρια και το πύον συσσωρεύονται βαθιά μέσα στον πόρο, κάτω από την επιφάνεια του δέρματος, τότε εμφανίζονται τα σπυράκια με τις λευκές κορυφές.

Πολλοί διαφορετικοί παράγοντες μπορούν να συντελέσουν στην εμφάνιση της ακμής. Η κληρονομικότητα, για παράδειγμα, φαίνεται να παίζει ιδιαίτερο ρόλο στις πιθανότητες ενός ατόμου να παρουσιάσει ακμή. Επίσης, αρκετές ορμόνες – συμπεριλαμβανομένης της τεστοστερόνης – έχουν σαν αποτέλεσμα την αύξηση της παραγωγής σμήγματος, και έτσι αυξάνουν περαιτέρω την πιθανότητα εμφάνισης ακμής. (Αυτός είναι ο λόγος που η ακμή συχνά εμφανίζεται σε έξαρση κατά τη διάρκεια της εφηβείας, όταν τα επίπεδα των ορμονών είναι ιδιαίτερα υψηλά.)

Πρόσφατα, όμως, η έρευνα έχει δείξει ότι ένας άλλος παράγοντας είναι ιδιαίτερα σημαντικός στην εμφάνιση ακμής. 

2. Κάποιες οικογένειες βακτηριδίων αυξάνουν τις πιθανότητες να φράξουν οι πόροι

Κάθε άτομο φέρει τα βακτηρίδια acnes Propionibacterium (P. acnes ή προπιονικό βακτηρίδιο) στους πόρους του δέρματός του. Αυτά τα βακτηρίδια τρέφονται από το σμήγμα που εκκρίνει το δέρμα και κανονικά δεν προκαλούν προβλήματα. Σε ορισμένες περιπτώσεις όμως, τα βακτηρίδια Ρ acnes συνδυάζονται με τα νεκρά κύτταρα του δέρματος και την υπερβολική λιπαρότητα με αποτέλεσμα να φράζουν τους πόρους και να προκαλούν εξάρσεις ακμής.

Γιατί, λοιπόν, αυτό συμβαίνει μόνο σε μερικά άτομα; Σύμφωνα με έρευνα του πανεπιστημίου UCLA, στην Καλιφόρνια των ΗΠΑ, που ανέλυσε το DNA του προπιονικού βακτηριδίου σε άτομα που έπασχαν από ακμή και σε άτομα που δεν έπασχαν, τα άτομα που πάσχουν από ακμή φέρουν στο δέρμα τους ορισμένα στελέχη P. acnes που συνδέονται με την εμφάνιση της ακμής. Τα στελέχη αυτά δεν φαίνεται να υπάρχουν στα άτομα με υγιές δέρμα.

Είναι ακόμα ασαφές το πώς αυτά τα συγκεκριμένα είδη P. acnes λειτουργούν στο να φράζουν τους πόρους, καθώς και το πώς αυτά τα βακτηρίδια μεταδίδονται από άτομο σε άτομο ένα άτομο, και το πώς εξελίσσονται στο δέρμα ενός ατόμου. 

3. Κάποια βακτηρίδια βοηθούν στην αποτροπή της ακμής

Όπως έχουμε διαπιστώσει και με τα βακτηρίδια του πεπτικού συστήματος, η ιδέα ότι όλα τα μικρόβια του δέρματος είναι επιβλαβή είναι μια επικίνδυνη γενίκευση. Στην πραγματικότητα, μπορεί να υπάρχουν κάποια στελέχη P. acnes που εμποδίζουν την εμφάνιση της ακμής. Εκτός από τα στελέχη P. acnes που απαντώνται πιο συχνά σε άτομα με ακμή, η παραπάνω έρευνα ανακάλυψε κάποια στελέχη P. acnes που εμφανίζονταν σε δυσανάλογα μεγάλες ποσότητες σε άτομα που είχαν υγιές δέρμα. Η συνεχιζόμενη έρευνα σε αυτόν τον τομέα μπορεί στο μέλλον να οδηγήσει στην ανακάλυψη προβιοτικών θεραπειών για την ακμή: εγκαθίδρυση δηλαδή των ευεργετικών στελεχων P. acnes στο δέρμα ατόμων που πάσχουν από ακμή για να παραγκωνίσουν τα επιβλαβή στελέχη και να βοηθήσουν στο άνοιγμα των πόρων.

Εναλλακτικά, άλλοι ερευνητές έχουν διερευνήσει την ιδέα του να εισάγουν DNA από τις “καλά” στελέχη βακτηριδίων P. acnes στα επιβλαβή στελέχη προκειμένου να τα μεταλλάξουν σε καλοήθη. 

4. Οι άνθρωποι μπορεί να είναι το μόνο ζωικό είδος που παρουσιάζει ακμή

Υπολογίζεται ότι σε αυτόν τον πλανήτη υπάρχουν 8 εκατομμύρια διαφορετικά είδη ζώων. Αλλά μόνο ένα από αυτά, απ’ όσο γνωρίζουμε, παρουσιάζει την εμφάνιση ακμής σε τακτική βάση: ο άνθρωπος. Οι επιστήμονες προκαλούν σκόπιμα την εμφάνιση ακμής σε ποντίκια και άλλα είδη ζώων που χρησιμοποιούνται για δοκιμές καλλυντικών και φαρμάκων. Απ’ όσο γνωρίζουμε, όμως, κανένα άλλο ζώο δεν εμφανίζει ακμή από μόνο του.

Οι λόγοι που συμβαίνει αυτό δεν είναι ξεκάθαροι. Μερικοί βιολόγοι που μελετούν την εξέλιξη του ανθρωπίνου είδους υποθέτουν ότι αυτό μπορεί να οφείλεται στο γεγονός ότι οι σμηγματογόνοι αδένες μας δημιουργήθηκαν αρχικά για να προστατεύουν τη γούνα των πρωτόγονων προγόνων μας. Όταν χάσαμε όλα αυτά τα μαλλιά, μείναμε με μια υπερβολική παραγωγή σμήγματος που μερικές φορές οδηγεί σε φραγμένους πόρους. 

5. Η βρωμιά δεν ευθύνεται για την ακμή

Πολλά άτομα πιστεύουν ότι έχουν ακμή επειδή δεν πλένουν το πρόσωπό τους αρκετά ή τακτικά. Η αλήθεια είναι ότι δεν υπάρχει καμία απόδειξη ότι η βρωμιά συνδέεται άμεσα με την ακμή. Οι ειδικοί προτείνουν ότι όλα τα άτομα – συμπεριλαμβανομένων και εκείνων που είναι επιρρεπή στην εμφάνιση της ακμής – πρέπει να πλένουν τα πρόσωπά τους όχι περισσότερο από δύο φορές την ημέρα. Το υπερβολικό πλύσιμο μπορεί να ξηράνει το δέρμα σου προκαλώντας άλλου είδους προβλήματα. 

6. Οι λιπαρές τροφές δεν προκαλούν ακμή

Όπως και με τη βρωμιά, η ιδέα ότι τα υψηλής περιεκτικότητας σε λιπαρά τρόφιμα προκαλούν την εμφάνιση ακμής δεν έχει ποτέ αποδειχθεί από την επιστημονική έρευνα. Επίσης, (καλά νέα για τους φανατικούς της σοκολάτας) δεν υπάρχει καμία ένδειξη ότι η σοκολάτα προκαλεί ακμή.

Ωστόσο, προκαταρκτικές έρευνες φαίνεται να εμπλέκουν με την ακμή άλλα, φαινομενικά αθώα τρόφιμα. Μερικές μελέτες δείχνουν ότι μπορεί να υπάρχει συσχέτιση μεταξύ της κατανάλωσης γαλακτοκομικών προϊόντων – ιδιαίτερα το γάλα με λίγα λιπαρά – και της ακμής. Άλλες μελέτες δείχνουν ότι οι τροφές με υψηλό γλυκαιμικό δείκτη (όπως το λευκό ρύζι και το λευκό ψωμί) μπορεί να συμβάλλουν στην ακμή. Όμως, πριν αποφασίσεις να αποκλείσεις αυτά τα τρόφιμα από την διατροφή σου, πρέπει να γνωρίζεις ότι αυτές οι έρευνες είναι στα αρχικά τους στάδια και η ιδέα ότι αυτά τα τρόφιμα προκαλούν ακμή δεν έχει αποδειχθεί σε ελεγχόμενες μελέτες. 

7. Δεν πρέπει να σπας τα σπυράκια

Ομολογουμένως, το να σπας τα σπυράκια σου σε ανακουφίζει και σε ευχαριστεί. Αλλά υπάρχει ένα μεγάλο μειονέκτημα σε αυτό: μπορεί να προκαλέσει ουλές. Οι δερματολόγοι εξακολουθούν να μην κατανοούν πλήρως γιατί μερικά άτομα εμφανίζουν σημάδια ακμής και άλλα όχι, αλλά πιστεύουν ότι το σπάσιμο συντελεί σε αυτό σε μεγάλο βαθμό. 

8. Κάποια γονίδια μπορεί να συμβάλλουν στην ακμή, αλλά δεν έχουν ακόμα ανακαλυφθεί

Μελέτες πάνω σε δίδυμα δείχνουν ότι υπάρχει κάποια γενετική επιρροή πάνω στο ποια άτομα θα εμφανίσουν ακμή. Αλλά και αυτή η έρευνα θέλει πολύ δουλειά για να ολοκληρωθεί. Οι ερευνητές έχουν βρει μερικές γενετικές παραλλαγές που φαίνεται να συσχετίζονται με τα υψηλότερα ποσοστά εμφάνισης ακμής, αλλά η συνολική εικόνα είναι ακόμα ασαφής.

Υπάρχουν περιπτώσεις όπου σε πανομοιότυπα δίδυμα, το ένα άτομο πάσχει από σοβαρή ακμή ενώ το άλλο έχει καθαρό δέρμα. Από την άλλη, εάν έχεις ακμή, είναι πολύ πιθανό ότι ο ένας από τους γονείς σου είχε επίσης ακμή. Το συμπέρασμα είναι ότι οι επιστήμονες δεν έχουν ακόμα κατανοήσει πλήρως πώς η κληρονομικότητα επηρεάζει την ακμή. 

9. Η θεραπεία της ακμής με αντιβιοτικά μπορεί να έχει αρνητικά αποτελέσματα

Μερικές φορές οι δερματολόγοι γράφουν συνταγές για αντιβιοτικά σε ανθρώπους που υποφέρουν από ιδιαίτερα σοβαρή ακμή (για να σκοτώσουν τα βακτηρίδια και να μειωθεί η φλεγμονή). Αλλά σε πολλές περιπτώσεις, η έρευνα δείχνει ότι αυτά τα αντιβιοτικά δεν είναι πιο αποτελεσματικά από θεραπευτικές αγωγές που δεν απαιτούν συνταγή, και έχουν ένα σημαντικό μειονέκτημα: οδηγούν σε αντίσταση του οργανισμού στα αντιβιοτικά. Ένας αυξανόμενος αριθμός βακτηριδίων του τύπου P. acnes έχει αποδειχθεί ότι είναι ανθεκτικός στα κύρια είδη των αντιβιοτικών που χρησιμοποιούνται. Εάν ένας ασθενής φέρει ένα από αυτά τα στελέχη, η θεραπεία με αντιβιοτικά δεν θα λειτουργήσει. Αντίθετα, μπορεί πραγματικά να χειροτερέψει την ακμή επειδή σκοτώνει τα άλλα στελέχη και αφήνει ελεύθερο το πεδίο στα ανθεκτικά στα αντιβιοτικά στελέχη να αναπτυχθούν. 

10. Οι θεραπείες χωρίς συνταγή γιατρού είναι περίπου εξίσου αποτελεσματικές

Μελέτες έχουν διαπιστώσει ότι το υπεροξείδιο του βενζολίου είναι σχεδόν τόσο αποτελεσματικό όσο και τα αντιβιοτικά στη θεραπεία της ακμής. Γι’ αυτό, οι δερματολόγοι προτείνουν την θεραπεία της ακμής με την χρήση ενός φαρμάκου που δεν απαιτεί συνταγή και βασίζεται στο υπεροξείδιο του βενζολίου και την χορήγηση αντιβιοτικών μόνο σαν έσχατη λύση. Αν και τα φάρμακα με υπεροξείδιο του βενζολίου πωλούνται με συγκεντρώσεις που κυμαίνονται από 2% έως 10%, οι υψηλότερες συγκεντρώσεις ξηραίνουν το δέρμα και δεν έχουν καλύτερη απόδοση.

Οι δερματολόγοι επίσης σημειώνουν ότι οι τοπικές αγωγές που αποσκοπούν στην εξάλειψη ήδη υπαρχόντων σπυριών είναι συνήθως αναποτελεσματικές. Το υπεροξείδιο του βενζολίου και άλλα φάρμακα μπορούν να προλάβουν την εμφάνιση της ακμής, αλλά από τη στιγμή που εμφανίζεται δεν υπάρχουν πολλές επιλογές στο τι μπορούμε να κάνουμε, εκτός από το να την αφήσουμε να υποχωρήσει φυσικά με την πάροδο του χρόνου.