Διάσπαση προσοχής: Θα καταφέρουμε ποτέ ξανά να συγκεντρωθούμε;

Το διαβάσαμε στο news247.gr

«Τα τελευταία χρόνια έχω αυτήν την άβολη αίσθηση ότι κάποιος, ή κάτι, παίζει με το μυαλό μου, επαναχαρτογραφεί το κύκλωμα των νευρώνων μου, επαναπρογραμματίζει τη μνήμη μου. Δεν έχω χάσει ακόμα τα λογικά μου -τουλάχιστον όσο μπορώ εγώ να κρίνω- αλλά παρατηρώ την αλλαγή. Δεν σκέφτομαι με τον τρόπο που σκεφτόμουν. Μπορώ να το καταλάβω κυρίως όταν διαβάζω. Το να χάνομαι σε ένα βιβλίο ή σε ένα μακροσκελές άρθρο ήταν εύκολο. (…) Δεν είναι πια. Τώρα πια η συγκέντρωσή μου αρχίζει να μειώνεται μετά από δύο ή τρεις σελίδες. Γίνομαι ανήσυχος, χάνω τον ειρμό, αρχίζω να ψάχνω για κάτι άλλο να κάνω».

Οι περισσότεροι, αν όχι όλοι, αναγνωρίζουμε τον εαυτό μας στα παραπάνω λόγια. Το φοβερό είναι ότι δεν γράφτηκαν χθες, πέρυσι ή έστω πριν λίγα χρόνια. Είναι απόσπασμα από την εισαγωγή ενός προφητικού άρθρου του σημαντικού αμερικάνου δημοσιογράφου/συγγραφέα, Νίκολας Καρ, που δημοσιεύθηκε στο Atlantic με τον προβοκατόρικο τίτλο Μήπως το Google μας κάνει χαζούς; τον Αύγουστο του 2008 (!). Περίπου έναν χρόνο μετά το λανσάρισμα του iPhone, ακριβώς την εποχή που μπαίναμε μαζικά στο Facebook ανοίγοντας τους ασκούς του αιόλου και της κοινωνικής δικτύωσης. Το άρθρο εξελίχθηκε σε βιβλίο που διεκδίκησε Πούλιτζερ, αποτελεί ως σήμερα σημείο αναφοράς, μάλλον όμως κανείς πριν από δεκαπέντε χρόνια δε θα μπορούσε να φανταστεί πόσο ελλειμματική θα γινόταν η συγκέντρωσή μας με την πάροδο του χρόνου. Κανείς δε θα μπορούσε να φανταστεί ότι η «οικονομία της προσοχής» θα γινόταν το ιερό δισκοπότηρο του 21ου αιώνα.

Η Γκλόρια Μαρκ είναι καθηγήτρια Πληροφορικής (με παρελθόν μάλιστα στις καλές τέχνες) στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια, Ίρβαιν. Μελετά εδώ και είκοσι χρόνια την έννοια της «προσοχής» και πέρυσι κυκλοφόρησε ένα βιβλίο που συζητήθηκε αρκετά (Διάρκεια Προσοχής: Ένας Καινοτόμος Τρόπος Να Επαναφέρετε Ισορροπία, Ευτυχία και Παραγωγικότητα). Ξεπερνώντας το κάπως cheesy δόλωμα του τίτλου (για να τραβήξει…την προσοχή μας, φυσικά), αξίζει κανείς να σταθεί στα συμπεράσματα των ερευνών της ομάδας της.

Το 2004, χρησιμοποιώντας χρονόμετρα, κατέγραψαν το διάστημα που μεσολαβούσε μεταξύ διαφορετικών δραστηριοτήτων υπαλλήλων γραφείου π.χ. από το να ανοίξουν το μέιλ τους, μέχρι να πλοηγηθούν σε μια ιστοσελίδα, μετά σε μια επόμενη και ίσως αργότερα να κάνουν ή να δεχθούν ένα τηλεφώνημα – 2.5 λεπτά ήταν κατά μέσο όρο ο χρόνος για να πάνε από το ένα στο αλλο. Στην πορεία, με την πρόοδο των μεθόδων logging στους υπολογιστές μας, τα αποτελέσματα της έρευνας έγιναν πιο ακριβή και λεπτομερή, το 2012 ο χρόνος είχε πέσει στα 74 δευτερόλεπτα. Η έρευνα και οι μετρήσεις συνεχίστηκαν και την περίοδο 2017-2022 η μέση διάρκεια της προσοχής ήταν 47 δευτερόλεπτα. Μέσα σε σχεδόν είκοσι χρόνια, δηλαδή, το εύρος της προσοχής μας είχε μειωθεί περίπου στο 1/3.

«Αυτό είναι κάτι που έχει μετρηθεί κι από άλλες ανεξάρτητες μελέτες, όχι μόνο από εμένα. Νιώθω λοιπόν πολύ σίγουρη για τα αποτελέσματα», λέει η δρ. Μαρκ στην άλλη άκρη της οθόνης από την πάντα ηλιόλουστη Καλιφόρνια. «Όχι, δεν περίμενα τόσο μεγάλη πτώση. Με τίποτα. Νομίζω ότι οφείλεται σε μια σειρά πραγμάτων. Σίγουρα, τα smartphones έφεραν μεγάλες αλλαγές: αποτελούν μεγάλο όφελος, φυσικά, αλλά και μεγάλη πηγή διάσπασης. Ενίσχυσαν το multitasking που ήδη κάναμε στους υπολογιστές. Μόνο που μέχρι τότε αλλάζαμε tabs, από τα “έξυπνα τηλέφωνα” και μετά αλλάζουμε και συσκευές. Έπειτα, κάθε χρόνο υπάρχουν όλο και περισσότερες πλατφόρμες για μέσα κοινωνικής δικτύωσης, όλο και περισσότερο περιεχόμενο στο διαδίκτυο. Δηλαδή, όλο και περισσότερα σημεία διάσπασης».

Και συνεχίζει: «Τα σόσιαλ μίντια έχουν κατασκευαστικούς περιορισμούς π.χ. οι χαρακτήρες στο Twitter ή η διάρκεια των TikTok βίντεο που μας έχουν εκπαιδεύσει να καταναλώνουμε μικρότερη διάρκεια περιεχομένου. Έπειτα, είναι οι γραπτές συνομιλίες μας, στις οποίες επικοινωνούμε με μικρά, αστραπιαία κείμενα, άρα γράφουμε και λιγότερο. Ίσως μπορεί να συνυπολογίσει κανείς και τα τηλεοπτικά/κινηματογραφικά πλάνα που έχουν γίνει συντομότερα φτάνοντας σε έναν μέσο όρο 4 δευτερολέπτων, ενώ παλιά ήταν πολύ μεγαλύτερα. Από παντού λοιπόν δεχόμαστε ερεθίσματα που μικραίνουν το εύρος της προσοχής μας».